لیکوال: محمد فیصل
د ملګرو ملتونو د جوړېدو اصلي لامل په نړۍ کې د سولې او ثبات ټینګښت او د جګړو مخنیوی و؛ د ملګرو ملتونو له اوسني سازمان وړاندې د ملتونو ټولنه وه د جوړېدو یوه موخه یې د لومړۍ نړۍوالې جګړې په څیر د خونړیو جګړو مخنیوی و.
دا د امریکا د هغه وخت د ولسمشر وډرو ویلسن په غوښتنه جوړه شوه، خو دا ټولنه و نه توانېده چې په نړۍ کې د نورو بحرانونو مخه ونیسي.
دې ټولنې و نه کړای شول چې د دویمې نړۍوالې جګړې مخه ونیسي؛ د دې ټولنې د ناکامۍ یو مهم لامل د امریکا نه ملاتړ و.
له دویمې نړۍوالې جګړې وروسته د ملګرو ملتونو اوسنی سازمان د هماغو موخو له پاره جوړ شو؛ دغه سازمان د نورو تر څنګ په نړۍ کې د بشر حقونو ملاتړ هم کوي.
له ۲۰۰۶ وروسته د ملګرو ملتونو د بشر حقونو کمیټه د بشر حقونو په شورا بدله شوه؛ دغه شورا ۴۷ غړي لري چې د دریو کلونو له پاره ټاکل کیږي؛ امریکا د ملګرو ملتونو یو لوی بسپنه ورکوونکی هیواد دی؛ امریکا ځان په نړۍ کې د بشر حقونو او ډیموکراسۍ لوی ملاتړی او مبلغ هیواد ګڼي.
په ملګرو ملتونو د امریکا او نورو لویدیځو هیوادونو نفوذ ډیر ژور دی؛ د امنیت شورا له پینځو څخه درې یې د یو لید لوري او په ډیرو برخو کې همنظره دي.
امریکا، انګلستان او فرانسه د امنیت شورا دایمي غړي دي او د هیوادونو په برخلیک لوبې کولو له پاره هره وسله کاروي.
د بشر حقوق او دیموکراسي د امریکا او لویدیځو هیوادونو نرم ځواک دی چې پر بنسټ یې دوی نورو هیوادونو سره دښمني کوي او هغه هیوادونه چې د دوی فرمایشات نه مني، نو د بشر له حقونو په سرغړونې او دیموکراسۍ په نه پلي کولو یې تورنوي.
بشر حقوق او دیموکراسي د لویدیځو هیوادونو هغه دام دی چې آن د نړۍ د ځینو زورورو هیوادونو له پاره یې ږدي.
بې وزله او په سیاسي، اقتصادي او نظامي لحاظ کمزوري هیوادونه په ډیرې اسانۍ په دغه دام کې نښلي او د خپلو ستونزو د حل له پاره د لویدیځو هیوادونو هر فرمایش ته غاړه ږدي او لویدیځ هیوادونه یې له مجبوریتونو څخه په ګټې اخیستنې خپل غلامان او د یو نیابتي هیواد په توګه یې د خپلو دښمنانو پر ضد کاروي.
سره له دې چې افغانستان هم بې وزله او کمزوری هیواد دی، خو وروستیو دریو کلونو کې افغان حکومت د لویدیځ فرمایشاتو منلو په مقابل کې سخت او ټینګ دریځ نیولی دی او د خپلو ستونزو د حل له پاره یې بدیلو لارو ته مخه کړې ده.
د افغانستان په څیر د درېیمې نړۍ هیوادونو ته په کار ده چې ستونزې وزغمي، خو د لویدیځ د نرم ځواک په دام کې راګیر نه شي او خپلې کورنۍ او بهرنۍ پالیسۍ په خپلواک ډول پر مخ یوسي او پرینږدي چې د بشر حقونو او دیموکراسۍ په نوم د امریکا او لویدیځ غلامي وکړي.
