خبر:
د امریکا د سولې انسټيټیوټ په خپل تازه تحلیلي راپور کې ویلي چې د افغانستان بانکي او اقتصادي سیستم اوس مهال په پراخه کچه له سختو ننګونو سره مخ دی. یادې ادارې زیاته کړې چې په دې وروستیو کې په نړیواله کچه د کړکېچونو زیاتوالي او له افغانستان سره د بشري مرستو کمېدو، د دغه هېواد اقتصادي او بانکي سیستم هم اغېزمن کړی دی.
د امریکا د سولې په انسټيټیوټ کې د افغانستان د اقتصادي چارو کارپوه «ویلیام برد» په دغه تحلیلي راپور کې ویلي، چې په دې وروستیو کې له افغانستان سره د نړیوالې ټولنې مرستې د پام وړ کمې شوي او په نړیواله کچه د کړکېچونو د زیاتوالي له کبله ښايي دا مرستې نورې هم کمې شي چې دا چاره به د افغانستان پر بانکي او اقتصادي نظام ناوړه اغېزه وکړي.
د نوموړي په خبره، اوس مهال د افغانستان مرکزي بانک د لویو اقتصادي سیاستونو په برخه کې له ګڼو ننګونو سره مخ دی، ځکه چې دغه بانک اوس مهال په بهر کې خپل ارزي زېرمو ته لاسرسی نه لري او دغه راز د بانکنوټونو د چاپ په برخه کې یې هم ننګونې ډېرې دي.
تبصره:
د افغانستان پر وړاندې د رواني جګړې په درشل کې، دا ځل د دغه هېواد اقتصادي، مالي او بانکي سیستم نښه ګرځول شوی دی؛ د امریکا د سولې انسټيټیوټ په ګډون ډېری لوېدیځ بنسټونه، رسنۍ او ادارې اوس هڅه کوي چې د افغانستان مالي او بانکي نظام پڅ او ناکام وښيي، ځکه دغه نظام د تمې خلاف، په تېرو نږدې دریو کلونو کې په چارو کې د روڼتیا او دغه راز سالمې ادارې له برکته، پر افغانستان د امریکا او د هغو نورو متحدینو د فشارونو لویه برخه راکابو کړې وه.
په تېرو نږدې دریو کلونو کې د افغانستان بانک، ماليې وزارت او نورو اقتصادي بنسټونو او ادارو د سالمې رهبرۍ، ښه مدیریت، همغږۍ او پرله پسې هڅو په پایله کې له یوې خوا د افغانۍ ارزښت د تمې خلاف ثابت وساته.
په تېرو دریو کلونو کې د افغانۍ ثبات او ارزښت ان د ډېرو پرمختللو هېوادونو تر ارزښت لوړ او ثبات لوړ و، د افغانستان مرکزي بانک د یو لړ مهمو اقداماتو په ترسره کولو سره په افغانستان کې پولي ثبات رامنځته کړ، خپلې داخلي ارزي زېرمې یې پوره کړې، په ټپه درېدلې بانکي چارې یې روانې کړې، پر بانکونو یې د خلکو اعتماد بېرته راخپل کړ، د معاشونو په ګډون اکثریت پولي چارې بېرته د بانکونو له لارې پیل شوې، سوداګرو ته نه یواځې دا چې د دوی د تېرو پیسو د ورکړې اندازه خورا لوړه شوه، بلکې دوی ته یې د قرضونو د ورکړې نوښت هم وکړ.
د دې ترڅنګ لسګونه داسې نور ګامونه اوچت شول چې هم یې زموږ پولي ارزښت وساته، هم یې اقتصادي وده رامنځته کړه، هم یې په هېواد کې د لویو پروژو د پیل زمینه برابره کړه، هم یې پکې هېوادوالو، پانګوالو او سوداګرو ته د پام وړ خدمات او امتیازات ډېر کړل، خو پوښتنه دا ده چې دا هرڅه په کوم حالت کې وشول؟!
دا ټول پرمختګونه او مثبت ګامونه په داسې حال کې واخیستل چې له بده مرغه د تېر پرځېدلي جمهوري حجومت په وروستیو او د شړېدو پرمهال بانکونه په ټپه ولاړ وو، ارزي زېرمې یې خالي شوې وې، د خلکو امانتونه ضایع شوي وو او په ټوله کې بانکي سیستم فلج و، امریکا هم د افغانستان میلیاردونه ارزي زېرمه په پوره بې باکۍ او ظالمانه توګه کنګل کړه، پر افغانستان یې بندیزونه ولګول، افغانستان یې د پیسو د لېږد له نړیوالو سیستمونو و ایست، خو په افغانستان کې د سالمې رهبرۍ او مدیریت له کبله دا هرڅه ډېر ژر کابو شول او په تېرو نږدې دریو کلونو کې بانکي او مالي نظام په پښتو ودرول شو.
نو دا اوسنۍ او ښايي په دې شپو ورځو کې چې د افغانستان د بانکي او مالي نظام پر ضد کومې څرګندونې کېږي، دا ټولې ناسمې دي، د رواني جګړې برخه ده او په دې ډول هڅه دا ده چې دا بریالۍ برخه هم فلج شوې او ناکاره وښيي او د خلکو اعتماد ته زیان ورسول شي، خو افغانان باید دې موضوع ته متوجه وي، او یواځې حقیقتونه په پرانیستو سترګو وویني، نه د نورو رسنیو او بنسټونو تبلیغاتي او پارونکې ویناوې او په اصطلاح تحلیلي راپورونه!
یادؤنه: په هندوکشغږ کې نشر شوې لیکنې، مقالې او تبصرې یواځې د لیکوالانو نظر څرګندوي، د هندوکشغږ توافق ورسره شرط نه دی.