یادؤنه: په هندوکشغږ کې نشر شوې لیکنې، مقالې او تبصرې یواځې د لیکوالانو نظر څرګندوي، د هندوکشغږ توافق ورسره شرط نه دی.
پنځمه برخه!
د پنجشیر په کانونو د احمد شاه مسعود د تسلط د کیسې پای او پایله:په ۱۹۸۸ کال کې د شوروي اتحاد پوځي چارواکو له احمد شاه مسعود سره بېلابېل پروتوکولونه لاسلیک کړل.
هغه پروتوکولونه چې له مخې یې احمدشاه مسعود نه یوازې خپل ملګري خرڅ کړل، بلکې خپله خاوره او هیواد یې هم روسانو ته وسپارل، له دې پروتوکولونو څخه یو یې احمدشاه مسعود ته د پنجشیر د زمردو د کانونو له اړوند نقشې سره د جیولوجیکي او تخنیکي راپور ورکول وو، ددې راپورنو د پنجشیر زمردو ته د احمد شاه مسعود د رسېدو لاره هواروله.
د کیسې کوونکی «سلطان جان کلیوال» چې د مسعود او د هغه د ملګرو په ناپاکو لاسونو د پنجشیر د کانونو د سقوط په اړه د خپلو سترګو لیدلی حال بیانوي، وايي:د ۱۹۸۸ کال د سرطان د میاشتې په یوه شپه د جیولوجۍ او کانونو د سروې ریاست اداري مرستیال انجینر محمد شاه یونسي چې په کور کې یې تلیفون درلود، زما د کور دروازې ته راغی او له سلام کولو وروسته یې راته وویل: له وزارت څخه تاته زنګ راغلی.
کله چې زه د هغه کور ته لاړم او تلیفون ته مې ځواب ورکړ، د وزیر سکرتر راته وویل: یو موټر به تاسو پسې درشي چې تاسو د وزیر دفتر ته راوړي.
څو شېبې وروسته د وزير دفتر ته ورسېدم، د «وزير نجيب الله مسير» تر هرکلي وروسته يې راته د کښېناستلو اشاره وکړه او له لږ ځنډ وروسته يې وويل: “کليواله! د پنجشېر د زمردو په کان کې دې کار کړی؟” ما وویل هو.هغه وویل، ته د کان کیندنې ساحې ښې پېژنې؟ ما وویل هو، زه پوهېږم.
هغه وويل، سبا ته چمتو اوسه او د پنجشير د زمردو د کانونو ټول راپور له آرشيف څخه ترلاسه او د يوې اوونۍ يا لږ او يا زيات وخت لپاره پنجشېر ته ولاړ شئ.
په حیرانتیا سره مې وزیر ته وویل چې د پنجشېر ولسوالۍ خو په بشپړه توګه د اشرارو په ولکه کې ده، وزیر زما خبره پرې کړه او ویې ویل: ته به بېرته په خوندي توګه کور ته راستون شې، ته به د چورلکې په واسطه عنابې ته ولېږدول شې؛ هغه مجاهدین چې له حکومت او دوستو ځواکونو «شوروي» سره ملګري دي، هغوی راځي او تاسو ورسره یو څه وخت په کان کې پاتې شئ.
د کيسې په دوام کې که څه هم سلطان جان کليوال د مسعود فرانسوي ملګرو ته يو غلط راپور لېږلی، خو څه موده وروسته د غلام نجم الدين ترين په نوم د يوه بل کس له خوا احمدشاه مسعود ته اصلي راپور لېږل کېږي چې له دې وروسته د پنجشیر د زمردو د لوټ په برخه کې نور هېڅ خنډ نه وو.
هغه څه چې له دې کیسې څخه درک کولای شو هغه دا چې شوروي اشغالګرو نه یوازې احمدشاه مسعود ته د پنجشیر د زمردو په کانونو د ولکې لپاره زمینه برابره کړه، بلکې د هغه لپاره یې د کیندونکو جنراتورونو، کمپرسورونو او برمه کولو ماشینونه هم پریښودل؛ په وروسته کلونو کې د کانونو نقشه هم په لاس کې ورکړل شوه.
اوس پوښتنه داده، چې احمدشاه مسعود څنګه د شوروي اتحاد او د هغوی د اشغال په مقابل کې دښمن وګڼو؟ په داسې حال کې چې شورویانو د پنجشیر د زمردو کانونو په ورکولو سره د هغه د واک او بقاء زمینه تضمین کړه؟!له دې پرته چې شوروي ځواکونو د احمد شاه مسعود په تقویه کولو سره د ځان لپاره ساتندوی ډال برابر کړ او د همده په وسیله یې وکولای شول د افغان مبارزینو په وړاندې څو کلونه نور هم تاب راوړي او اشغال اوږ کړي؛ بل څه وو؟ دا پوښتنه د حقیقت موندونکو ته د لمر په څېر روښانه ده او په دوو ګوتو نشي پټېدلی.
د پنجشیر د زمردو د کانونو بده راتلونکې چې له دې وروسته یې په تمه وه او شل کلونه د احمد شاه مسعود او د ملګرو په لاسونو یې چور او تالان شول، په راتلونکې برخه کې څېړو.
دوام لري…