لومړۍ برخه
ليکوال: اېمل پښتون
د تاجکستان هېواد د افغانستان له شمال سره په ګاونډ کې موقعیت لري، یاد هېواد په ځلونو، ځلونو د افغانستان له سیاسي بې ثباتي څخه بده استفاده کړې ده، د افغانستان د ملي شتمنیو سره یې بربنډ خیانت ته کار ویلی دی.
په تېر کې یې احمدشاه مسعود ته د کولاب هوايي ډګر پرانیسی پرېښی و او له هغه ځایه به پنجشیر ته اکمالات کېدل، پنجشير او ټلواله له نړۍ سره د کولاب له لارې وصلېدل، شمالي ټلوالې په تېرو وختونو او بیا په اوسني دور کې ځینې الوتکې تاجکستان ته اړولې دي، چې تر ډېره په دوو لویو پړاوونو کې وېشل کېدای شي:
١. لومړی پړاو؛ د طالبانو د لومړي حکومت پر مهال (١٩٩٦- ٢٠٠١): په دې دوره کې، کله چې طالبانو په افغانستان کې واک تر لاسه کړ، د شمالي ټلوالې اړوند ځینې الوتکې تاجکستان ته ولېږدول شوې.
د شمالي ټلوالې مشران چې د احمد شاه مسعود په مشرۍ سره وو، د تاجکستان له لارې له نړیوالو ملاتړ ترلاسه کولو او تجهیزاتو لپاره اړیکې جوړې کړې وې؛ په دې وخت کې د شمالي ټلوالې هوايي ځواک هم تاجکستان ته تللی و؛ هغه ملي شتمني د ملي خاین په لاس د تاجکستان ملکیت وګرځېد.
٢. دوهم پړاو؛ په ۲۰۲۱ کې د طالبانو د بیا واکمنۍ پر مهال: په دې مرحله کې، کله چې طالبانو دوهم ځل په افغانستان کې واک ترلاسه کړ، یو شمېر افغان پیلوټان او ځینې پوځي تجهیزات د امنیتي اندېښنو له په پلمه تاجکستان ته انتقال شول؛ په دې الوتکو کې هغه هم شاملې وې چې د امریکا له خوا افغان ملي دفاعي ځواکونو ته ورکړل شوې وې.
ځینې راپورونه داسې هم شته، چې د امریکایي تجهیزاتو یوه برخه هم د طالبانو له بیا واکمنۍ سره سم د تاجکستان او ازبکستان په لور انتقال شوه.
په دواړو پړاوونو کې د تاجکستان همکارۍ یو ستراتیژیک اړخ درلود، ځکه چې دا هېواد له افغانستان سره تاریخي اختلافات لري او له هغه ځواکونو سره یې اړیکې پالي چې د حاکمو نظامونو مخالف دي.
د کولاب هوايي ډګر د تاجکستان په کولاب ښار کې موقعیت لري، چې په ختیځه برخه کې د افغانستان سره نږدې پروت دی؛ دا هوايي ډګر د تاجکستان له دوهمو لویو هوايي مرکزونو څخه ګڼل کېږي، او د ملک د پوځ او ملکي الوتکو لپاره کارول کېږي.
کولاب هوايي ډګر په تېرو کلونو کې یو مهم ستراتیژیک موقعیت درلود، په ځانګړي ډول د شمالي ټلوالې د افغان مخالفو ځواکونو لپاره، چې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال له دې ځایه ملاتړ ترلاسه کاوه.
دغه ډګر د تاجکستان او د هغو هېوادونو لپاره یو مهم مرکز و، چې د افغانستان په سیاسي او نظامي وضعیت کې یې دلچسپي لرله، لکه روسیه او ایران، چې وخت نا وخت یې د افغان مخالفو ځواکونو سره مرسته کوله.
په ۲۰۲۱ کې، کله چې طالبانو بیا واک تر لاسه کړ، ځینې افغان پيلوټان او پوځيان چې په امریکا کې روزل شوي او تجهیز شوي وو، د خپلو الوتکو سره یو ځای تاجکستان ته لاړل.
راپورونه وایي چې ځینې الوتکې کولاب هوايي ډګر ته هم رسېدلې وې، چې بیا د تاجک چارواکو تر څارنې لاندې ونیول شوې.
یادؤنه: په هندوکشغږ کې نشر شوې لیکنې، مقالې او تبصرې یواځې د لیکوالانو نظر څرګندوي، د هندوکشغږ توافق ورسره شرط نه دی.
