د جمهوریت تېر شل کلونه د افغانستان د معاصر تاریخ تر ټولو توره دوره بللی شو، هغه دوره چې د افغان کړېدلي ولس ژوند د شر او فساد ډلو په منګولو کې بند و او له کړاوونو ډکې ترخې شپې او ورځې یې تېرولې.
د هغه وخت تورو او بدنامو څهرو لکه اسماعیل خان، محمد محقق، عبدالرشید دوستم، عطامحمد نور او نورو چې ځانونه یې په ناحقه د هېواد سیاسي مشران بلل، پر بېلابېلو سیمو باندې یې د قدرت او نفوذ غدۍ اچولې وه او د باج اخېستونکو ډلو په جوړولو سره یې ملي شتمنۍ په ظالمانه توګه لوټلې.
جمهوریت د دې جګړه مارانو د سرغړونو د مهار په برخه کې د بې کفایتۍ او ناتوانۍ له امله، د هغوی په چور او چپاول کې ورسره شریک و او همدوی د بیت المال د لوټلو لپاره لارې پرانیستې وې.
په دې وروستیو کې هندوکش غږ داسې محرم اسناد ترلاسه کړي، چې د عطامحمد نور اصلي څهره یې د افغانستان خلکو ته لا روښانه کړې ده. په دې اسنادو کې د نورو افرادو د غلاوو د یو بل پړاو او د فساد په اړه ډېر څه بربنډ شوي دي.
په دې اسنادو کې د سید محمد نور (د عطامحمد نور وراره)، محمود اصفیا (د بلخ د ګمرک مدیر)، ندا محمد نور (د بلخ د ګمرک د څېړنو آمر)، معصوم قیومي (د آستراس ریاست مشر) او حبیب الله ګذر (د حیرتان د امنیه قومندان) نومونه یاد شوي دي.
یادو کسانو سره له دې چې بیلابېلې دندې او فاسدې ځانګړتیاوې یې درلودې؛ د بلخ د پخواني والي او د شر او فساد ډلې د رهبرۍ د اوسني غړي عطامحمد نور د مفسدې کړۍ تر چتر لاندې په یوه ډله کې سره را ټول شوي وو.
هو! دې کسانو هر یوه یې د جمهوریت په دوره کې د عطامحمد نور له سیاسي نفوذ او زور څخه په ګټه اخیستنې، په پراخ مالي او جنایي فساد کې ښکېل وو. سره له دې چې حکومت له دې هر څه خبر و، خو د مقابلې او مخنیوي هیڅ توان یې نه درلود.
تښتونې، د پیسو قاچاق، رشوت اخیستل او نور جنایي جرمونه ټول د عطامحمد نور د سیاسي ځواک او نفوذ تر سیوري لاندې په ډاډه زړه ترسره کېدل او هېڅ ډول خنډ یې پر وړاندې نه و.
د یادونې وړ ده چې خپله عطامحمد نور نږدې شل کاله د بلخ اعلان شوی او نا اعلان شوی والي و. نوموړي د حیرتان بندر ډېره برخه عواید په خپل جیب کې اچول، د خپل نفوذ او ځواک په کارولو سره یې ګڼ شمېر جنایي شبکې جوړې کړې وې. دې شبکو د سوداګرو او شتمنو خلکو د کورنیو غړي تښتول او په بدل کې یې درنې پیسې ترلاسه کولې.
خو د اوسني نظام په راتګ او د جمهوریت په سقوط سره د دې جګړه مارانو د غلا او لوټلو ټغر ټول او د افغانستان خلک د دغه نیکټایي دارو غلو له منګولو څخه آزاد شول.
یادؤنه: په هندوکشغږ کې نشر شوې لیکنې، مقالې او تبصرې یواځې د لیکوالانو نظر څرګندوي، د هندوکشغږ توافق ورسره شرط نه دی.
