امریکا ولې په افغانستان کې د خپلې ماتې علتونه څېړي؟

خبر:رویټرز خبري اژانس لیکلي، په افغانستان کې د امریکا د شل کلنې جګړې د ناکامۍد ارزونې په اړه د یاد هېواد د کانګرېس له خوا ټاکل شوي کمېسیون خپله لومړنۍ ناسته تېره ورځ ترسره کړه.

د سرچینې په خبره، دغه ۱۶ کسیز کمېسیون نږدې دوه کلونه وړاندې د امریکا د کانګرېس له خوا جوړ شو، خو کار یې یو کال وړاندې پیل کړ.

د دغه کمېسیون مشر کالین جکسن چې په افغانستان کې د امریکايي ځواکونو ملکي سلاکار هم و، په دې ناسته کې ویلي چې د دوی اصلي تمرکز پر دې دی، چې د دې جګړې د بایللو اصلي علتونه او عاملین وموندل شي او تر ټولو مهمه دا ده، چې په راتلونکي کې ترې د مهمو درسونو په توګه کار واخیستل.

د سرچینې په خبره، د افغانستان په شل کلنه جګړه کې اتو لکو امریکايي ځواکونو برخه اخیستې ده او دا جګړه د امریکا د تاریخ تر ټولو اوږده جګړه وه چې په پای کې د طالبانو په بریا او د امریکايي ځواکونو په له کشمکشه ډکو وتلو پای ته ورسېده.

رویټرز دغه راز د افغانستان په جګړه کې د امریکايي پوځ د تلفاتو شمېرې هم خپرې کړي، چې په وینا یې په دې جګړه کې ۲۲۳۸ امریکايي پوځیان وژل شوي او له ۲۱ زرو ډېر ټپیان شوي دي.

د یادؤنې ده چې د دغه کمېسیون غړي پخواني امریکایي پوځیان او هغه کسان دي چې په جګړه کې په مستقیمه او غیر مستقیمه توګه ښکېل وو.

تبصره:د امریکا کانګرېس چې د دغه هېواد د کورني او بهرني سیاست او تصمیم نیونې له اصلي مرکزونو دی، دوه کاله وړاندې یې د جګړې د ماهرو او متخصصو کسانو یوې ډلې ته مسوولیت وسپاره چې په افغانستان کې د امریکا د تر ټولو اوږدې، خونړۍ، قیمتي او په پای کې بایللې جګړه په اړه مفصله څېړنه وکړي.

په دې ډله کې ځینې هغه کسان هم شامل دي چې د امریکا په پوځ کې یې په ویتنام، افغانستان، عراق او نورو ځایونو کې د جګړې په ډګرونو کې فعاله ونډه درلوده او د جګړې له اصلي علتونو خبر دي.

په لومړي سر کې خو امریکا دا مني، چې جګړه یې بایللې او مقابل اړخ یې (طالبان) پرې په داسې حال کې بریالي شوي چې یو وخت یې غوښتل د نړۍ پر مخ د ژوند کولو هېڅ امکان ور پرې نه ږدي.

له همدې کبله یې ټوله نړۍ له ځان سره یوځای کړه، افغانستان یې ونیو، هلته یې شته حکومتولي له منځه یووړه او طالبان یې په خپلو کورونو کې هم ژوندي نه پرېښودل، ان د طالبانو په نوم یې زرګونه بې ګناه کسان له منځه یووړل او یا يي زندانونو ته واچول.

امریکا پر افغانستان پوځي، سیاسي، اقتصادي او ټولنیز یرغل وکړ، اشغال یې کړ، هلته یې د خپلې خوښې وړ حکومت جوړ کړ او فکر یې کاوه چې له دې وروسته به هرڅه د دوی په خوښې مخکې روان وي او له دې ځایه به دوی په سیمه کې خپلې موخې تعقیب او مدیریت کړي، خو دا هرڅه هسې یو کاذب خوب چې ډېر دوام یې ونه کړ او هرڅه د سترګو په رپ کې بدل شول.

امریکا د افغانستان له جګړې مخکې په ویتنام کې هم ماتې خوړلې وه، د افغانستان له جګړې سره سم یې په عراق کې هم جګړه پیل کړه، هلته یې هم ماتې وخوړه، خو د افغانستان جګړه ورته دومره ترخه تمامه شوه، چې اوس غواړي درسونه او عبرتونه یې ان راتلونکو نسلونو ته ولېږدوي.

دوی په افغانستان کې لوی تلفات ورکړل، د دوی د مړو او ټپيانو شمېرې له هغو شمېرو څو چنده لوړې دي چې دوی یې په رسنیو کې اعلانوي؛ ترڅنګ یې دلته ټرېلیونونه ډالر ولګول، نړۍوال اشر یې وکړ او ټوله نړۍ یې د ځان ملګرې کړه، خو له دې ټولو سره سره شل کاله وروسته هم دوی هېڅ ترلاسه نه کړل، زرګونه کسان یې له لاسه ورکړل، نړۍوال حیثیت یې راټيت شو، پیسې اوبو یووړې او بالاخره هرڅه یې له لاسه ورکړل، ځکه نو دا درسونه هم پر دې ارزي چې دوی یې د خپل تاریخ برخه وګرځوي، کتابونه پرې ولیکي، څېړنې پرې وکړي، مستندونه پرې جوړ کړي او راتلونکي نسل ته یې ورسوي.

د دې ترڅنګ دا څه نورې نړۍ ته هم واضح درس کېدای شي چې د افغانستان په اړه په خپلو محاسباتو کې له پوره غور او دقت څخه کار واخلي، داسې کار ونه کړي چې برخلیک یې بیا له دوی هم سخت او تریخ شي.

افغانانو ته هم ښکاره پیغام لري چې لومړی خو د پردیو په تېر ايستونکو وعدو باور ونه کړي کنه همداسې به یوازې پاتې کېږي، لکه څنګه چې امریکا او متحدینو یې تېر افغان حکومت یوازې پرېښود.

بل پیغام یې دا دی چې موږ باید متحد او یو موټی ملت پاتې شو، لکه د پردیو پر وړاندې د مبارزې په ډګر کې چې سره واحد یو، باید د هېواد په ابادۍ کې هم همداسې سره متحد پاتې شو.